گروه مترجمین لیان

معیاری که کت فورد برای این تقسیم بندی برگزیده مرتبه ی واحد ساختمانی زبان میباشد که آن را از دستور سیستمیک هالیدی گرفته است . در این دستور مراتب معینی برای واحدهای ساختمان زبان در نظر گرفته شده است :

 متن                                           text   

جمله ی غیر ساده                  sentence

جمله ی ساده                            clause 

عبارت                                     group

کلمه                                        word

که میان مراتب مذکور رابطه ی سلسله مراتبی برقرار بوده و واحدهای هر مرتبه از عناصر مرتبه ی مادون خود تشکیل میشود . اکنون اگر در جریان ترجمه،فرایند جایگزینی عناصر متنی زبان مبدا با توجه به کل محتوا و پیام و بدون در نظر گرفتن مراتب مختلف واحدهای ساختمانی زبان مبدا انجام گبرد ترجمه ی آزاد نامیده میشود . ولی اگر مترجم سعی کند مراتب مختلف زبان مبدا را بدون تغییر به زبان مقصد منتقل کند یعنی جمله را به جمله ، عبارت را به عبارت ، کلمه را به کلمه و غیره ترجمه کند چنین ترجمه ای ترجمه ی وابسته نامیده میشود . اصطلاحات متداولی از قبیل ترجمه آزاد ،ترجمه تحت اللفظی و ترجمه ی کلمه به کلمه که در مورد انواع ترجمه به کار میرود ، تا حدودی با تقسیم بندی مذکور رابطه دارد ، بدین ترتیب که ترجمه ی کلمه به کلمه ، همان ترجمه ی وابسته در مرتبه ی کلمه است . ترجمه ی آزاد ترجمه ایست غیر وابسته ، که در انتخاب معادل هیچگونه محدودیت مرتبه ای برای آن وجود ندارد و ترجمه ی تحت اللفظی که حد واسط این دو نوع ترجمه است و در آن ترجمه ی کلمه به کلمه با تغییرات مختصری  بر حسب دستور زبان مقصد اجرا میگردد . مثال :

برای ترجمه ی متن فرسی خداحافظ به زبان انگلیسی سه نوع معادل میتوان بافت :

ترجمه ی کلمه به کلمه                                                God protector

ترجمه ی تحت اللفظی                                              God protect you               

ترجمه ی آزاد                                                                   Good bye

معیار این تقسیم بندی سطوح ساختمانی زبان است . ساختمان زبان سطوح مختلفی دارد مثلا واج شناسی ، واج آرایی ، تکواژ شناسی ، نحو ، نگاره شناسی و غیره . در ترجمه ی محدود ، جایگزینی عناصر متنی زبان مبدا توسط عناصر متنی زبان مقصد در همه ی سطوح ساختمانی صورت نمیگیرد . مثلا در پاره ای از ترجمه ها به جای کلمه ی انگلیسی "image" در فارسی ایماژ به کار میرود که فقط نگاره شناسی و واج شناسی ( ویژگی های واجی ) زبان فارسی جایگزین زبان مبدا شده استو از این نظر ترجمه ی محدود محسوب میشود . همچنین در پاره ای از سخترانی های رادیویی یا برنامه ی اخبار به زبان آذربایجانی که اغلب از روی مطالب و اخبار موجود به زبان فارسی ترجمه میشوند ترجمه ی مربوط از نوع ترجمه ی محدود است ، زیرا عمدتاً عبارات و کلمات فارسی بدون تغییر تکرار میشوند و تنها فصل پایانی جمله از زبان مقصد منتقل میشود . در این موارد گاهی حتی واج شناسی و نحو زبان مبدا به زبان مقصد منتقل میشود ، مثلا واژه هایی نظیر استمداد و اطلاع که واجهای آنها در فارسی و آذربایجانی با هم تفاوت دارد در ترجمه های مذکور با واج شناسی زبان مبدا استعمال میشوند :

با واج شناسی آذربایجانی :  ittila - istimdad

با واج شناسی فارسی : ettela - estemdad

در مورد ساختمان نحوی میتوان از مواردی نظیر ترتیب قرار گرفتن صفت و موصوف نام برد که در فارسی صفت بعد از موصوف و در آذربایجانی باالعکس قرار میگیرد . در چنین مواردی گاه ترتیب نحوی فارسی به آدربایجانی تبدیل میشود . برای ترجمه ی محدود میتوان مثالهای زیادی از واژه های عاریتی موجود در زبانها برشمرد که اغلب عناصر واژگانی زبان مبدا به زبان مقصد منتقل میگردد و تناها ویژگی های واج شناسی و واج آزایی زبان مقصد جایگزین این ویژگی های زبان مبدا میشوند . مثلا در کلیه ی واژه های فارسی وارد شده به زبان آذربایجانی ویژگیهای واج شناسی و واج آرایی زبان آذربایجانی جایگزین ویژگی های فارسی شده اند، چون در زبان فارسی واج /اَ/ در موضع پایانی کلمات واقع نمیشود ( به استثنای نه )  و برعکس در زبان آذربایجانی واج /اِ/ در موضع پایانی واقع نمیشود پس واج /اِ/ پایانی کلیه ی واژه های فارسی به در زبان آذربایجانی به /اَ/ یا /آ/ تبدیل میشود .

 در ترجمه ی کلی عمل جایگزینی عناصر متنی در کلیه ی سطوح از نگاره شناسی گرفته تا سطوح معنایی و کاربردی انجام میگیرد و عناصر زبان مبدا در هیچ سطحی به زبان مقصد منتقل نمیشود.

کت فورد که ترجمه را جایگزینی عناصر متنی زبان مبدا بوسیله ی عناصر متنی زبان مقصد میداند ، آن را به 3 نوع تقسیم میکند که به مرور در مورد هر یک توضیحاتی میدهیم :

الف) ترجمه ی کامل در مقابل ترجمه ی ناقص :

 در اینجا معیار تقسیم بندی ، میزان و مقدار عناصری از متن زبان مبدا است که ترجمه میشود . اندازه ی یک متن با توجه به شرایط و نیازهای ارتباطی ممکن است بین یک جمله ی ساده یا یک پاراگراف یا فصل کتاب و یا یک یا چند جلد کتاب تغییر کند . در ترجمه ی کامل ، تمامی یک متن تسلیم عمل ترجمه میگردد ، یعنی تمامی قسمتهای متن زبان مبدا بوسیله ی مواد متنی زبان مقصد جایگزین میشود . در حالی که در ترجمه ی ناقص بعضی قسمتهای متن زبان مبدا عیناً به زبان مقصد منتقل میشود . علت این عدم ترجمه را به غیر قابل ترجمه بودن یک عنصر در زبان مبدا مثلا به سبب نبودن معادل شناخته شده و یا به روش یا تاکتیک ویژه ی یک مترجم و یا ضرورتهای پیامی متن مربوطه نسبت داد.

جهت مشاوره و سفارش :

translator20@yahoo.com

translate.ep@gmail.com